پست و تلفن و تلگراف استان کرمانشاه ، اداره‌ کل،  اداره‌ای در حوزۀ ارتباطات، به منظور دستیابی  عموم مردم به خدمات پستی درعرصه ارتباطات در این استان.

اداره پست استان کرمانشاه  در۱۳۵۰ش در ساختمانی  استیجاری  در محله سبزه میدان واقع در مرکز شهر کرمانشاه تأسیس شد. علاوه بر آن، ساختمانی دیگر در انتهای خیابان شریعتی(خیابان پهلوی) قرارداشت (توحیدی). مسئولیت آن با نورالدین مرتضایی  بود. در آن سال به دلیل گسترش فعالیت و افزایش تعداد پرسنل  کارکنان  اداره پست، محل اداره به  میدان نفت (میدان سپاه فعلی) منتقل گردید. در سال ۱۳۵۲ش صندوق های امانت در اداره پست به منظور اجاره و مرسولات ایجاد شد (قربانی). در ۱۳۵۶ش  مدیریت اداره پست به احمد رزازان واگذار شد که تا پیروزی انقلاب ، در بهمن۱۳۵۷ش ادامه داشت. (خسروپور). در دوره مدیرت او که همزمان با اوج‌گیری مبارزات ملت ایران بر ضد حکومت پهلوی بود کارکنان اداره  به این مبارزات پیوستند و در اعتراض به عدم ورود امام خمینی (ره) به ایران اعتصاب کردند به گونه‌ ای که در محل کار حاضرمی شدند ولی هیچ گونه  کاری انجام نمی دادند (همو). همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای  پیشبرد اهداف و پاسدارای از انقلاب اسلامی انجمن اسلامی اداره پست کرمانشاه را تشکیل دادند. این انجمن شامل پنج عضو اصلی و دو عضو علی البدل بود (مهربان). مسئول انجمن فرامرز خسروپور بود(خسروپور).پس از پیروزی انقلاب اسلامی در۲۲ بهمن ۱۳۵۷، مدیریت اداره به حسین بداخشانفر واگذار شد (توحیدی). در این زمان به علت غائله ضدانقلاب  در کردستان، ۱۵ نفر تن از کارکنان  اداره برای خدمات رسانی پستی، که با مختل روبه رو شده بودشدن خدمات روبرو شده بود به به سنندج، مرکز استان کردستان  گسیل شدند (خسرو پور). در آذر ۱۳۵۸ درتشکیل با تشکیل بسیج ، بلافاصله پایگاه بسیج زیر نظر حسین قربانی راه اندازی کرد(مهربان). این پایگاه مسئولیت تأمین و مراقبت از اداره و مرسولات آنها، نگهبانی از خیابان های  اطراف ادارات، سطح شهر و ورودی های شهر را  به عهده داشت (قربانی ). پایگاه های بسیج  این اداره پست، به همراه پایگاه بسیج سایر ادارات استان  و از جمله بهزیستی، کشاورزی، و مسکن شهرسازی زیر نظر شرکت نفت منطقه ۵ امام محمد باقر(ع) به فرماندهی الله حسین معافی بودند (مهربان).

منوچهراصفهانی در ۱۳۵۸ش مدیریت اداره پست استان را به عهده گرفت. (توحیدی).

در تیر ۱۳۶۰ ش در پی شهادت محمود قندی ،وزیر پست و تلگراف و تلفن دولت شهید رجائی، در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، اداره پست کرمانشاه به اسم شهید قندی نام گذاری گردید(قربانی).با توجه به اینکه در زمان ساخت ساختمان که استان در حال درگیر جنگ با عراق بود در کنار آن برای تامین امنیت پرسنل و مردم  پناهگاهی ایجاد شد (فتاح).

با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران در شهریور ۱۳۵۹، ادارۀ پست و تلفن و تلگراف استان افزون‌بر وظایفش، خدمات دیگری نیز برای پشتیبانی از رزمندگان در جبهه انجام می‌داد در زمان جنگاز جمله تعدادی ازکارکنان اداره، نامه  ها را از سطح شهر جمع و یا اگر شخصی به صورت سفارشی به باجه پستی  تحویل می‌داد،  آنها را جمع‌آوری می کردند. همچنین سی نفر نیرو نامه رسان و ده نفر کارمند اداره پست برای تحویل نامه‌ هایی که برای رزمندگان نوشته می شد،  درخواست حضور در جبهه را داده و پس از پایان مأموریت از منطقه عملیاتی به اداره محل کار برمی گشتند (توحیدی). آنها گاه نامه ها و بسته های رزمند گان را سینه خیز داخل سنگر ها می گذاشتند (قربانی؛ خسرو پور؛ توحیدی).

یکی دیگر از خدمات اداره پست برای رزمندگان و خانواده های آنان  بود که  با جمع آوری نامه های رزمندگان وتحویل آنها به دست خانواده هایشان و بالعکس بدون دریافت هزینه های پستی انجام می‌دادند (رحمتی).

در تیر ۱۳۶۰ ش در پی شهادت محمود قندی ،وزیر پست و تلگراف و تلفن دولت شهید رجائی، در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی، اداره پست کرمانشاه به اسم شهید قندی نام گذاری گردید(قربانی).با توجه به اینکه در زمان ساخت ساختمان که استان در حال درگیر جنگ با عراق بود در کنار آن برای تامین امنیت کارکنان و مردم  پناهگاهی در این مکان ایجاد شد (فتاح).

از مهم‌ترین کارکردهای علاوه بر آن، اداره پست استان در مناطق جنگی صندوق‌ های پستی ثابت و سیاری در چندکیلومتری خاکریزه ها دایرکرده بود (باقری).صندوق‌های پستی موجود در جبهه به طور معمول جعبه‌های خالی مهمات بود که روی آنها کلمه «post» نوشته شده بود. رزمندگان می‌توانستند روزانه یا چند روز یک بار نامه‌های خود را به درون این صندوق‌ها بیندازند و سپس واحد تعاون یا پشتیبانی جنگ نامه را برای خانواده‌هایشان ارسال کند (توحیدی). همچنین چادرهایی  به عنوان تعاون به منظور ارائه خدمات پستی تدارک دیده شده بود که هر کدام از تعاون‌ ها دارای کد پستی خاصی بودند. معمولا  نامه  هایی که  از طرف آشنایان و بستگان برای رزمندگان درجنگ  ارسال می شد  توسط کارکنان اداره پست به آن جا رسانده می شد و سپس  هر واحد مسئول دریافت نامه ها  به چادر خاص خود مراجعه و درآن جا نامه ها را دریافت و به افراد واحد خود  می رساند (رحمتی). گاهی حلقه اتصال  اداره پست  درخط مقدم جبهه نیروهای سپاه بودند که نامه  ها را جمع‌ آوری و به دست تعاون می رساندند ( قاضی).

افزون بر این اداره پست استان  در همه مناطق جنگی استان  کرمانشاه از جمله پادگان ابوذر واقع در ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سرپل ذهاب، زرنه در نزدیکی شهر سومار، شهرهای گیلان غرب، پاوه و جوانرود یک دفتر پستی دایر کرده بود (توحیدی؛ باقری). دفتر مدیریت  اداره پست سرپل ذهاب و قصرشیرین در اوایل جنگ به خاطر مرزی بودن و خالی بودن شهر از سکنه از ۱۳۵۸ش تا ۱۳۶۷ ش به یکی ازاتاق های  دفتر پست کرمانشاه واقع در میدان نفت شهر کرمانشاه منتقل شد (رحمانی نیا).

از دیگر اقدامات اداره پست در دوران جنگ تحمیلی، ارسال خودروهای این اداره به جبهه های مناطق عملیاتی در صورت نیاز بود (رحمتی؛ توحیدی). همچنین تعدادی از کارمندان اداره پست هر ماه مقداری از حقوق خود را برای کمک به جبهه اهدا می کردند (قربانی).

بازسازی ادارات آسیب‌دیده در شهرستانهای مرزی استان از جمله قصرشیرین، سرپل ذهاب، کرندغرب و اسلام آباد از دیگر فعالیت های اداره پست کرمانشاه بود (باقری).

در زمان حملات هوایی ارتش بعث عراق به مناطق مسکونی که بسیاری از خانواده ها برای در پناه ماندن از حملات دشمن به بیرون از شهرها می رفتند، نامه رسان ها به سختی آدرس آنها را پیدا و نامه ها راتحویل می دادند (قربانی).

انجمن اسلامی اداره پست مسئول جمع آوری کمک های مردمی برای جبهه  بود. به این صورت که مردم کمک های خود را به اداره پست تحویل می دادند و سپس انجمن به صورت ماهانه کمک های جمع‌ آوری شده را به معاونت پشتیبانی سپاه می داد. گاهی از این کمک ها بین نیازمندانی که در شهر حضور داشتند تقسیم می شد (مهربان). اوراق و مستندات کمک های مردمی سال‌های بعد امحاگردید و درحال حاضر مستنداتی از آن در دست نیست (خسرو پور). 

از ۱۳۶۲ش به بعد پاکت‌های «پست جواب قبول»  تهیه شد که در آن صفحه‌ای برای نگارش متن نامه وجود داشت این پاکت‌ها در طرح و شکل‌های مختلف بین رزمندگان توزیع می‌شد پاکت‌ها معمولا از سوی واحد تبلیغات یا پشتیبانی جنگ و گاه از سوی مؤسسات خیریه و انجمن‌های صنفی در اختیار رزمندگان قرار می گرفت(دلجو).

تا قبل از ۱۳۶۵ش چون تلفن کم بود نامه تنها راه ارتباطی رزمنده وخانواده ها به شمار می رفت، اما ۱۳۶۵ش به بعد  ساماندهی ونصب تلفن در مناطق جنگی توسط مخابرات انجام شد (باقری).

مرتضی رستمی و عبدالحسین رحمانی نیا در ۱۵ اسفند ۱۳۶۰ به عنوان مأمور به خدمت اداره پست قصرشیرین به دفتر پست سومار اعزام شدند که مسئولیت جمع آوری و توزیع  نامه ها را به عهده داشتند. آنها در هنگام بمباران ها و درگیری با دشمن نامه های شهرهای مختلف را در زیر پل سه دهنه در ۱۰ کیلومتری سومار و یا پل هفت دهنه در یک کیلومتری سومار در نزدیکی مرز عراق جدا می کردند و سپس نامه ها را تحویل ماشین های اداره پست با ماشین های سپاه یا ارتش میدادند تا در کرمانشاه به پست شهید قندی تحویل داده شود. در پی فعالیتهایی که داشتند  به هنگام بمباران شیمیایی دشمن درسال های ۱۳۶۵ش در نزدیکی سومار و ۱۳۶۶ش  درپل سه دهنه سومار مجروح شیمیایی شدند (رحمانی نیا).

پس ازعملیات فروغ جاویدان سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در ۳ مرداد  ۱۳۶۷ ش که احتمال ورود دشمن به شهر کرمانشاه وجود داشت، ۱۵ قضبه اسلحه کلاشینکف از طرف سپاه  پاسداران به  پایگاه بسیج اداره پست جهت محاظت و مراقبت از اداره پست داده شده بود که نیروهای آن اقدام به محافظت از اداره  پست کردند(قربانی).

شهدای اداره پست استان کرمانشاه ؛عبارتنداز  : کمند علی رضایی؛ علی اکبری باقری؛ جوهر پدرام و ناصر کریمی هلشی (فرهنگ...، ذیل نام ها). شهید کمند علی رضایی در سال ۱۳۵۹ ش در حین خدمت در شهرستان اسلام آباد غرب بر اثر بمباران هوایی به شهادت رسید و شهیدان علی اکبر باقری، جوهر پدرام و ناصر کریمی هلشی به عنوان رزمنده به جبهه اعزام شدند و به شهادت رسیدند (فرهنگ...، ذیل نام‌ها ؛فرجی). همچنین تعداد آزادگان اداره پست دو نفر۲ تن و جانبازان بیست و پنج۲۵ تن نفر است (حمزه ای).

پس از پایان جنگ تحمیلی، در سال ۱۳۶۸ ش انجمن اسلامی اداره پست و  ماموریت‌های آن به بسیج اداره واگذار شد  (فرجی).

فعالیتها و اقدامات اداره کل پست استان پس از جنگ در راستای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت عبارتند از: 

دیدار سالیانه با خانواده‌ای شهید پست  استان کرمانشاه درمناسبت هایی از قبیل هفته دفاع مقدس، هفته بسیج، روز شهید و غیره؛ تجلیل از جانبازان ورزمندگان هشت سال دفاع مقدس پست استان درمناسبت‌های مانند روزجانباز، هفته دفاع مقدس و غیره؛ فضاسازی و محیط آرایی ادارات سطح استان با تصاویر شهدا و بنرهای مرتبط با دفاع مقدس در ایام مربوط به دفاع مقدس؛ حضور در برنامه‌ها و نشست‌های مرتبط با دفاع مقدس در سپاه، بسیج و ارتش و تهیه مجموعه‌های مکتوب از زندگینامه شهدای وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات و شهدای پست استان (فرجی).

باتوجه‌به اضافه‌ شدن فناوری اطلاعات به این حوزه، در ۱۳۸۳ ش، نام وزارت پست و تلگراف و تلفن با تصویب مجلس شورای اسلامی، به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تبدیل شد تا با وظایف جدید این وزارتخانه تناسب بیشتری داشته باشد؛ بدین‌ترتیب، اداره‌کل پست و تلفن و تلگراف استان در زیرمجموعۀ این وزارتخانه به نام اداره‌کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان یزد به فعالیت خود ادامه داد.

مآخذ:  

امینیان، اکرم و امیرهوشنگ فکرت نژاد، راهنمای مراجعین پست، تهران: شرکت پست، اردیبهشت ۱۳۹۲ ؛ باقری، رضا (کارمند اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولف، ۱ اسفند ۱۳۹۹؛  «پیشینه اداره پست» (بارگذاری: ۱۷ مهر ۱۳۹۸)،  <https://alopeyk.com/blog> < (دسترسی:۲۰ تیر۱۴۰۰)؛  توحیدی، محمد (کامند اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولف، ۱ اسفند ۱۳۹۹؛ حمزه  ای، محمدمراد (آزاده  و کارمند اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه بامولفبا همو،۳ اسفند ۱۳۹۹؛  خسرو پور، فرامرز (مسئول انجمن اسلامی اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولفهمو، ۶ اسفند ۱۳۹۹؛ دلجو، ابراهیم (کامند اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولفهمو،۱۲اسفند ۱۳۹۹؛ رحمانی نیا، عبدالحسین (کارمند اداره پست قصرشیرین )، مصاحبه با مولفهمو،۳ اسفند ۱۴۰۰؛ صدری، محمد رضا و دیگران، مجموعه قوانین و مقررات مرتبط با مخابرات، پست و اینترنت، تهران: بقعه، ۱۳۸۴ ش؛ فتاح، حمیدرضا (رئیس اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولف، ۶ اسفند ۱۳۹۹؛ فرجی، امیر (کارمند اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولفهمو، ۶ اسفند ۱۳۹۹؛ فرهنگ اعلام شهدا استان کرمانشاه، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ش؛ قاضی، بهمن (مسئول تعاون اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولف ،۱ اسفند ۱۳۹۹؛ قربانی، حسین (رئیس اداره پست سنقر)، مصاحبه با مولفهمو،۳ اسفند۱۳۹۹؛ مهربان، احمد (مسئول بسیج اداره پست کرمانشاه)، مصاحبه با مولفهمو، ۱۷ اسفند،۱۳۹۹.

/ طاهره امیری/